The Pursuit of Musick
e NOTATION
260
Notker Balbulus, 9th c: Notker Balbulus, Liber hymnorum, preface; Notker der Dichters Hymnenbuch, ed. W. von den Steinen (1960), 6
‘Cum adhuc iuvenulus essem et melodiae longissimae, saepius memoriae commendatae, instabile corculum aufugerent, coepi tacitus mecum volvere, quonam modo eas potuerim colligare.’
Couperin [le grand], 1716:François Couperin, L’Art de toucher le clavecin (Paris, 1716), 39
‘Il y a selon moy dans notre facon d’ecrire la musique, des deffauts qui se raportent a la manière d’ècrire notre langue! C’est que nous ècrivons diffèremment de ce que nous excècutons: ce qui fait que les ètrangers jouent notre musique moins bien que nous ne fesons la leur. au contraire les Italiens ècrivent leur musique dans les vrayes valeurs qu’ils l’ont pensée.’
Guido d’Arezzo, c1030: i) Guido of Arezzo, Aliae regulae de ignoto cantu, §34 ii) Guido d’Arezzo, Epistola de ignoto cantu
i) ‘Temporibus nostris super omnes homines fatui sunt cantores; in omni enim arte valde plura sunt, quae nostro sensu cognoscimus, quam ea, quae a magistro didicimus. Perlecto enim solo psalterio omnium librorum lectiones cognoscunt pueruli, & agriculturae scientiam subito intelligunt rustici. Qui enim unam vineam putare, unam arbusculam inserere, unum asinum onerare cognoverit, sicut in uno facit, in omnibus similiter, aut etiam melius facere non dubitabit. Mirabiles autem cantores & cantorum discipuli etiamsi per centum annos quotidie cantent, numquam per se sine magistro unam vel saltem parvulam antiphonam cantabunt{, tantum tempus in cantando perdentes, in quanto & divinam & secularem scripturam potuissent plene cognoscere.}’
ii) ‘Si quam ergo vocem vel neumam vis ita memoriae commendare, ut ubicumque velis, in quocumque cantu, quem scias vel nescias, tibi mox possit occurrere, quatenus mox illum indubitanter possis enuntiare, debes ipsam vocem vel neumam in capite alicuius notissimae symphoniae notare, & pro unaquaque voce memoriae retinenda huiusmodi symphoniam in promtu habere, quae ab eadem voce incipiat: utpote sit haec symphonia, qua ego docendis pueris imprimis atque etiam in ultimis utor:
C D F DE D D D C D E E EFG E D EC D F G a G F EDD
ut queant laxis resonare fibris mira gestorum famuli tuorum,
Ga GFE F G D a G a F G aa GF ED C E D
solve polluti labii reatum, sancte Iohannes.
Vides itaque, ut haec symphonia senis particulis suis a sex diversis incipiat vocibus? Si quis itaque uniuscuiusque particulae caput ita exercitatus noverit, ut confestim quamcumque particulam voluerit, indubitanter incipiat, easdem sex voces ubicumque viderit, secundum suas proprietates facile pronuntiare poterit.’
Symbols
Guido d’Arezzo, c1030: Aliae regulae de ignoto cantu; >>>Gerbert, ii, 37
‘Quomodo autem liquescant voces, & an adhaerenter vel discrete sonent. Quaeve sint morosae & tremulae, & subitaneae, vel quomodo cantilena distinctionibus dividatur, & an vox sequens ad praecedentem gravior, vel acutior, vel aequisona sit, facili colloquio in ipsa neumarum figura monstratur, si, ut debent, ex industria componatur.’
261
Franco of Cologne, c1250: Ars cantus mensurabilis, ed. G. Reaney & A. Gilles (Corpus scriptorum de musica, vol. 18; American Institute of Musicology, 1974)
‘Figurarum aliae simplices, aliae compositae. Compositae sunt ligaturae. Simplicium tres sunt species, scilicet longa, brevis et semibrevis. Quarum prima in tres dividitur: in longam perfectam, imperfectam et duplicem longam.’[29 (ch.4)]• ‘Ligatura est coniunctio figurarum simplicium per tractus debitos ordinata. Ligaturarum alia ascendens, alia descendens.’[43 (ch.7)]• ‘Pausationum sex sunt species ... {Praeterea istae sex pausae} sex tractibus subtilibus designantur’.
Johannes de Muris, 1321: Johannes de Muris, Notitia artis musicae, ed. U. Michels (1972), 66 (Bk 2, ch.1), 74–5 (ch.4)
‘Restat quoque, quibus figuris, signis, notulis, quae dicta sunt, convenienter debeant designari quibusque sermonibus vel vocibus appellari, cum modo tempore nostro super hoc cotidie nostri doctores musicae ad invicem convixantur [/concitantur /arrixantur]. Et licet signa sint ad placitum, tamen quoniam omnia sibi invicem consonant quodammodo signa convenientiora vocibus signandi [?/signandis] debent a musicis inveniri.’
Vicentino, 1555: Nicola Vicentino, L’antica musica ridotta alla moderna prattica (Rome, 1555), f.9r, sig.Biiir (Bk i, ch.4)
‘veramente non si deve dire più contrapunto, à questi tempi, perche non usiamo scrivere punti, ma note, e caratteri ritrovate da’l grandissimo Filosofo Giouanne de Muri, ilquale ritrovandosi in Francia nello studio di Parigi, ritrovò il modo di scrivere le otto figure, overo segni delle note, che usiamo scrivere sopra le righe e spatij: et il circolo e semi circolo tagliato et non tagliato, con li numeri; et accompagnati li circoli e semi circoli dalli punti in molti modi con le pause scritti’.
Roger North, c1726: J. Wilson, Roger North on Music (1959), 101
Metre
Johannes de Muris, 1321: Johannes de Muris, Notitia artis musicae, ed. U. Michels (1972), 74–5 (Bk 2, ch.4)
‘et propter hoc tempus perfectum pro mensura cantus cuiuslibet posuerunt, scientes quod in arte imperfectum non convenit reperiri, quamvis huius oppositum aliqui moderni, quod abest, se crediderunt invenisse’.
Athanasius Kircher, 1650: i, 676 (Bk vii, ch.10); Machatius, 10
‘Tametsi totum musicae arcanum sub temporis exacta & varia prolatione consistat, fateor tamen nihil in tota musica confusius, nihil imperfectius tractatum me reperisse; integra opera de hisce a Franchino, Zarlino, Glareano, aliisque innumeris pene conscripta lego, adeo tamen indigesta & dissona, ut cum multum in iis legendis tempus impenderis, postquam ea absolveris, quid legeris, vix dispicere possis; sunt praetera adeo in hoc negotio discrepantes musicorum opiniones, ut cui subscribas, vix videas.’
262
Jacobus of Liège, ?c1310: Jacques de Liège, Speculum musicae, ed. R. Bragard (1973), 87 (ch.45)
‘Ars enim nova, sicut visum est, multiplicibus et variis utitur imperfectionibus in notulis, in modis, in mensuris quasi ubique imperfectio se ingerit, nec illi sufficit imperfectio in notulis, in modis, in mensuris, sed ipsam ad tempus extendit. Ponit enim ars nova tempus imperfectum et breves, quantum ad tempus, sub hoc nomine ‘imperfectas’ quas nunquam ars posuit vetus’.
Ornithoparchus, 1517: Andreas Ornithoparchus, Musice active micrologus (Leipzig, 1517), sig. Liiv (Bk iv, ch.4)
‘Necessarium erit artis huius Tyronibus, scalam decemlinealem ut forment, formatam cancellis distinguant, Ita ut singula tempora, singulis cancellis, clavibus rite signatis, ne confusa notarum commixtione impediantur, inscribere valeant. Prenstantius tamen est absque scala condere, quod cum difficile sit, a scala incipiant adulescentes’.
Vicentino, 1555: Nicola Vicentino, L’antica musica ridotta alla moderna prattica (Rome, 1555), f.87r, sig.Piiir (Bk iv, ch.31)
‘{Secondo i tempi molte cose si mutano, come si vede nella prattica della musica, che} già cinquanta anni gli huomini prattici di quella si affaticavano in comporre molte et diverse proportioni per essercitarle alla detta prattica, nondimeno tali fatiche sono state in parte inutili alla musica: et i piu posteri hanno scielto alcune proportioni piu pratticabili, & hanno lasciato le tante che scrive Franchino nella sua opera’.
The unmeasured prelude
Nicolas Lebègue, 1677: Nicolas Lebègue Les Pieces de Clavessin (Paris, 1677), prefatory note
‘Jay taché de mettre les préludes auec toute la facilité possible ... si quelque chose s’y rencontre vn peu difficile et obscure Ie prie Mess.rs les intelligents de vouloir suppleer aux deffaux en considerant la grande difficulté de rendre cette metode de Preluder assé intelligible a vn chacun.’
Various
Barring
Charles Butler, 1636: Charles Butler, The Principles of Musik, in singing and setting (London,1636), 91 [orthography altered]
Roger North, c1726: J. Wilson, Roger North on Music (1959), 100, 99
Scores
Ornithoparchus, 1517: Andreas Ornithoparchus, Musice active micrologus (Leipzig, 1517), sig. Liiv (Bk iv, ch.4)
‘Nec id parvifaciant Tyrones, quo nam pacto signa ipsa conferantur, ex quorum inordinata relatione, tot errores in musica emersere, ut non facile sit cognitu, quo nam calle quisque tutus incedat. Quo circa si signo signum conferre quis voluerit, diminutionis proportionumque naturam caute attendat, ne facta relatione huius ad hoc, alterius mensura vel excrescat vel deficiat.’
263
Gallus Dressler, 1564: Gallus Dressler, Præcepta musicæ poëticæ, ed. R. Forgács (2007), 126
‘Exercitati supra quinque lineas componunt quæ res cum incipientibus numerandi pareat difficultatem concedimus ut 10 lineis utantur, et hoc a bonis et candidis non reprehendi potest, quia{cum schalam, quæ ex 10 lineis constat totum harmoniæ corpus includatur, nemo non videt incipientibus facilius esse de coniunctis consonantijs quasi in tabula positis iudicare}in hoc genere mediocriter exercitati si ad quinque lineas se assuefacere voluerunt liberum erit. Quo autem voces perspicue distinguantur ad vitandas confusiones discanto et basso quadratas notulas, tenori triangulares [], alto rotundasodestinamus.’
Cipriano de Rore, mid 16th c ( Luzzaschi, 1606): Luzzasco Luzzaschi, affidavit sworn at Ferrara, 1606; J. A. Owens, Composers at Work (1997), 64; (annotation) John Florio, Queen Anna’s New World of Words (London, 1611), 86
‘Io Luzzasco Luzzaschi Cittadino Ferrarese, faccio fede che questa Cartella fu del famosissimo, et Eccellentissimo Cipriano Rore Fiammengo Musico{, et Maestro di Cappella del già Eccellentissimo Signor Duca Ercole d’Este secondo di Ferrara}. Sopra la qual Cartella scriveva le compositioni fatte prima da lui a mente, com’era sempre suo costume. Io in quel tempo essendo suo discepolo lo vidi à scrivere sopra detta Cartella la Gloria d’una Messa che fece in Ferrara et altre sue compositioni fatte in diversi tempi. {Et detta Cartella donò à me quando parti di qui, che fu l’Anno 1557}’.
Tablatures
Conrad Paumann (?Virdung, 1511): Sebastian Virdung, Musica getutscht (Basel, 1511), sig. K3v
‘Ich höre das ayn blind zů nürenberg geborn unndzů münchen begraben sie gewesen/ hatt meister Conrat von nürenberg gehaissen/ der zů seyner zeytt vor ander instrumentisten gelopt unnd gerumptt sey worden/ Der hatt auf denkragen der Fünff kore/ unnd uff siben bünde das gantz alphabet haissen schreiben/ unnd als das ayn mall auß ist gewesen/ hatt er wider von vornen an dem alphabet angefangen’.
264
Praetorius, 1618: M. Praetorius, Syntagma musicum, iii (Wolfenbüttel, 1618, 2/1619), ‘146’ (recte 126)
‘{Dieweil aber} die meisten Organisten in Deutschland/ der deutschen BuchstabenTabulatur(welche an jhme selbsten richtig/ gut/ leicht und bequemer ist nicht allein daraus zu schlagen/ sondern auch daruff zuComponiren) sich gebrauchen’.
Edward Paston, 1630 (his Will): Edward Paston (1550–1630): ‘A Norfolk Gentleman and his Musical Collection’, Transactions of the Cambridge Bibliographical Society, 4/1 (1964), 66–7
Musica ficta
falsa musica:
i) Magister Lambertus, c1270: Tractatus de musica; Coussemaker, i, 258
‘Per falsam musicam fieri appellamus, quando facimus de semitonio tonum, vel e converso.’
ii) Anonymous II, late 13th c: Tractatus de discantu; Coussemaker, i, 310
‘mutatio falsa, sive falsa musica, non est inutilis, imo est necessaria propter bonam consonantiam inveniendam et malam vitandam.’
Johannes de Grocheio, c1300: C. Page, ‘Johannes de Grocheio on secular music: a corrected text and a new translation’, Plainsong and Medieval Music, 2/1 (1993), 21
‘Sic itaque apparet quod ponendo signa vel notas in lineis et spatiis omnes concordantias et omnem cantum sufficienter describere potuerunt. Moderni vero propter descriptionem consonantiarum et stantipedum et ductiarum aliud addiderunt, quod falsam musicam vocaverunt, quia illa duo signa, scilicet b et # quae in b fa # mi tonum et semitonum designabant, in omnibus aliis faciunt hoc designare ita quod ubi erat semitonus per # illud ad tonum ampliant ut bona concordantia vel consonantia fiat, et similiter ubi tonus inveniebatur illud per b ad semitonum restringunt.’
Prosdocimus de Beldemandis, 1412: Prosdocimus de Beldemandis, Tractatus de contrapuncto; Coussemaker, iii, 198
‘ficta musica est vocum fictio, sive vocum positio in loco ubi esse non videntur, scilicet ponere miubi non estmi, et faubi non est fa, et sic ulterius. ... Item sciendum est quod ficta musica inventa est solum propter consonantiam aliquam colorandam, quae consonantia aliter colorari non posset, quam per fictam musicam.’
Zarlino, 1558: Gioseffo Zarlino, Istitutioni harmoniche (Venice, 1558), 237 (Pt III, ch.57)
‘E ben vero, che nelle modulationi si trovano alcuni intervalli, come sono quelli di Quarta, di Quinta, & di Ottava, ne i quali il Cantore dè porre la chorda chromatica, ancora che non sia stata segnata dal Compositore; accioche la modulatione delle parti sia drittamente ordinata. Ne il Compositore la debbe porre: perche è superfluo: essendo che non si dè cantare veramente se non quelli intervalli, che sono harmonici’.
Ornaments
Michel Lambert, 1660: Michel Lambert, Les airs de Monsieur Lambert (Paris, 1660), ‘Avant propos’
‘Au reste ie voudrois de tout mon Cœur pour la satisfaction du public auoir peu marquer dans ma tablature touttes les graces et les petittes recherches que ie tasche d’apporter dans l’éxecution de mais airs, mais ce sont des choses que l’on n’a pas trouué l’Inuention de notter, et qu’il faut faire entendre pour les faire cognoistre.’
265
Roger North, c1700: J. Wilson, Roger North on Music (1959), 283